Soru Özeti/İçeriği:
Borçlunun emekli ikramiyesine veya kıdem ya da ihbar tazminatına haciz konulabilmesi mümkün müdür? Bu mümkünse, hangi prosedüre tabidir?
Cevap:
Bu konuda, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun, bu kanunun yürürlüğe girmesinden önce memuriyete girenler ve memuriyeti devam edenlere de 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunun uygulanmasını gerektirmektedir. İşçiler açısından da bir kısım hallerde 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanuna başvurmak gerekebilecektir.
Borçlunun emekli ikramiyesinin veya çalıştığı iş yerinden alacak olduğu kıdem/ihbar tazminatının, borç miktarı kadarına el konulup/konulamayacağı ve bunun hangi usulle yapılması gerektiği şöyle izah olunabilir:
I- Uygulamada İkramiye ve Kıdem/İhbar Tazminatının Haczi
Ülkemizde temerrüde erdiği halde ödenmeyen borcun alacaklısı, alacağını cebri icra yöntemlerini işleterek alabilir. Bu yöntemler 2004 sayılı İcra İflas Kanununa (İİK’ya) göre işletilir. İİK’ya göre icra takibi kesinleştikten sonra alacaklının dosya üzerinde işlem yapma hakkı başlar. “İşlem”den kasıt da borçlunun taşınır/taşınmaz mallarına haciz koyma, borçlunun ikametgâhına haciz/muhafaza işlemi için hazır bulunmak, icra dairesinden yapılacak talebe göre borçlunun çalıştığı işyerine maaşından kesinti yapılması için müzekkere yazılması ve benzeri yol ve yöntemlerdir. İzahatı aşağıda yapılmakla birlikte, İİK gereğince, borçlunun emekli ikramiyesine veya kıdem/ihbar tazminatına haciz konulmasına engel bir durum yoktur.
A- Emekli İkramiyesine Haciz konulması
5510 sayılı kanunun 93. maddesindeki hüküm emekli ya da yaşlılık aylıklarına (Emekli Maaşı) sınırlı kabul edilmekte; kanunlarda bundan başka bir yasaklama bulunmaması dolayısıyla, yargı kararlarında da istikrar bulduğu şekliyle emekli ikramiyesine el konulabileceği kabul edilmektedir.
Nitekim örneğin Yargıtay 23. Hukuk Dairesi, esas: 2015/9971, karar: 2016/2412 sayılı kararında; “borçlunun emekli olduğunun öğrenilmesi üzerine emekli ikramiyesine haciz konulması talebinde bulunularak 24.02.2014 tarih ve saat 15:29’da uyap sisteminden haciz konulduğu” icra işlemini hukuka uygun bulmuştur.
Pratikte borçlunun emekli ikramiyesine haciz konulması, SGK-UYAP haciz entegrasyonu penceresiyle icra dairesinden sistem üzerinden (UYAP – SGK Haciz ekranından) yapılabilmektedir. Dolayısıyla alacaklı tarafın icra dairesine “Borçlunun emekli maaşı üzerine haciz şerhi konulmasını talep ederim” ya da benzeri bir ifadeyle talepte bulunması halinde, icra dairesi tarafından sistem üzerinden haciz şerhi işlenebilmektedir.
B- Kıdem ve/veya İhbar tazminatı üzerine haciz konulması
Borçlu, 5510 sayılı kanunun 4/I-a maddesine tabi sigortalı (eski ifadesi ile SSK’lı) ise emekli ikramiyesi alamayacak, çalıştığı işyerinden ayrılırken, şartları oluşmuş ise kıdem tazminatına ve/veya ihbar tazminatına hak kazanacaktır. Bu kapsamdaki, kıdem/ihbar tazminatına hak kazanan işçiler bakımından da 5510 sayılı kanunun 93. maddesi dışında 506 sayılı kanun veya bir başka kanunda bir yasaklama ya da belirleme yoktur.
Bu sebeplerle, uygulamada bu tazminatlara haciz konulabilmektedir. Bu doğrultuda bu tazminatlara haciz şerhinin işlenebilmesi için alacaklı tarafın talebiyle, borçlunun işyerine “haciz müzekkeresi” gönderilmekte, gönderilen müzekkerede de “kıdem ve/veya ihbar tazminatına haciz konulmasını” talep eden ibare yazılması gerekmektedir.
II- Ele Geçmemiş Emekli İkramiyesi Ve Kıdem Tazminatının Haczi Sorunu
İİK 89. maddesinde belirtilen prosedür ile borçlunun üçüncü kişi veya kurum yedinde bulunan alacak ve haklarının haczi yapılabilir.
Kanaatimizce kıdem/ihbar tazminatları borçlunun başka bir kimsenin ya da bir şirketin yedinde bulunan hak ve alacakları niteliğindedir. Emekli ikramiyesi ise Sosyal Güvenlik Kurumunun yedinde bulunmuş olmaktadır.
Emekli ikramiyesi veya kıdem/ihbar tazminatı da borçlunun üçüncü kişi yedinde bulunan haklarındandır. Bu nedenle 89. maddede yazılı şekilde haciz ihbarnamesi gönderilmesi yoluyla bu alacaklara el konulabilmesi mümkün olacaktır.
Yargıtay da buna uygun şekilde karar vermiştir. Bahse konu kararda borçlunun kıdem ve ihbar tazminatlarının haczinin İİK’nun 89/1. ve devamındaki maddelerde belirtilen prosedür ile mümkün olduğu belirtilmiştir. (Yargıtay 12. Hukuk dairesi 2014/25798 esas, 2014/31238 karar)
Sonuç olarak, kanaatimizce emekli ikramiyesi veya kıdem/ihbar tazminatı haczi mümkündür. Bunun için İİK 89. maddesinde belirtilen haciz ihbarnamesi yolu izlenmesi gerekmektedir. Genellikle kıdem/ihbar ve ikramiye meblağları banka hesabından yatırılmaktadır. Zaten günümüzde borçlunun banka hesaplarına da icra yoluyla bloke konulmaktadır. Dolayısıyla da banka hesabı üzerindeki haciz şerhiyle de alacağın tahsili gerçekleşebilmektedir.
