Gider Avanslarının Belirlenmesi, Diğer Masraf ve Ücretlerden Farklı Yönleri Açısından Hukuki Değerlendirme
Gider avanslarının kapsamı, yatırılması ve geri alınması usul ve şartları; 30.09.2017 tarihli ve 30196 sayılı Resmi Gazetede yer almıştır.
Dava açarken yatırılması gereken gider avanslarının harcanmayan kısmı, yatırana iade edilmektedir…
Hukuk mahkemelerinde davalar kişiler tarafından da açılabildiği için bu bilgiler herkesi ilgilendiriyor.
Adalet Bakanlığınca yayınlanan tebliğ ile 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununa göre, dava açılırken mahkeme veznesine yatırılacak olan gider avansının miktarı ile avansın ödenmesine ilişkin usul ve esaslar; 30.09.2017 tarihli ve 30196 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan “Hukuk Muhakemeleri Kanunu Gider Avansı Tarifesi” adlı “Tebliğ”le belirlenmiştir. Bu tebliğ ile,01/10/2016 tarihli ve 29844 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Hukuk Muhakemeleri Kanunu Gider Avansı Tarifesi de yürürlükten kaldırılmış oluyor.
Gider avansı genelde, mahkemeye dava açmadan evvel mahkemenin yapacağı işlemleri karşılamak üzere önceden yatırılan parasal tutar olarak tarif edilmektedir. Dava açarken gider avansının mahkeme veznesine davacı tarafından yatırılması gerekmektedir. Birden fazla asliye ya da sulh hukuk mahkemelerinin kurulduğu yerlerde davalar görev konularına göre nöbetçi asliye veya sulh hukuk mahkemesine açılmakta; sonrada görevli ve yetkili olan ilgili mahkemeye tevzi edilmektedir(=dağıtılmaktadır).
Gider Avanslarının harçtan ve avukatlık ücretinden farklı oldukları belirtilmelidir…
Dava açma ya da karar alma harcı gibi yine Devlet kasasına yatırılan parasal tutar ile gider avansını karıştırmamak da önem arzetmektedir. Davacı dava açarken 492 sayılı Harçlar Kanununa göre çıkarılan yıllık tarifelere göre belirlenen harçları vergi makamlarına, gider avansını da mahkeme veznesine yatırması gerekiyor.
Gider avanslarının Avukatlık ücretiyle de karıştırılmaması gereklidir. Gider avanslarının avukatlık ücretinin; avukatlık ücretinin de gider avanslarının içinde bulunduğu gibi bir değerlendirme yanlıştır. Mahkeme, avukatla takip edilen davalarda, avukatlara için avukatlık ücretine de ayrıca hükmedebilmekte; kısaca, aleyhine avukatlık ücretine hükmedilenin, bu tutarı da ayrıca ödemesi gerekmektedir.
Gider avanslarının yatırılmasının istisnası: adlî yardım
Gider avansı ve harç yatırmaktan muaf olabilmenin tek istisnası adli yardımdan yararlanabilmektir. Geçimini sağlayacak imkânlardan daha fazlasına sahip olmayan kimselerin; dava açarken adli yardım kapsamında gider avanslarının ve harç ve masraflardan muaf tutulması nihayetinde davaya bakan mahkemenin yetkisindedir.
Ama adli yardımdan yararlananın davanın kaybedilmesi halinde; kendisine mahkemece yüklenen mahkeme harç ve masraflarını ödemekle yükümlüdür. İşte, hukuki bir bütünlük olarak; gider avanslarından dava açarken muaf tutulması gerekenlere ilişkin istisnaya yer tebliğde yer verilmemesi kanaatimizce bir eksikliktir.
Gider avansı kapsamı
Tebliğe göre gider avansı her türlü tebligat ve posta ücretlerini, keşif giderlerini, bilirkişi ve tanık ücretlerini kapsıyor. İstinaf ya da temyiz başvuruları aşamasında ise bu tutarlara dosyanın bölge adliye mahkemeleri ve Yargıtay’a gidiş dönüş ücretleri gibi giderlerin eklenmesi de gereklilik arzetmektedir.
Gider avansı tutarının belirlenmesi…
Yeni tebliğe göre davacı dava açarken,
- a) Taraf sayısının beş katı tutarında tebligat gideri,
- b) Dava dilekçesinde tanık deliline dayanılmış ve tanık sayısı belirlenmiş ise tanık sayısınca tanık asgari ücreti ve tebligat gideri; tanık sayısı belirtilmemiş ise en az üç tanık asgari ücreti ve tebligat gideri,
- c) Dava dilekçesinde keşif deliline dayanılmış ise keşif harcı avansı ile birlikte 85 TL ulaşım gideri,
ç) Dava dilekçesinde bilirkişi deliline dayanılmış ise Bilirkişi Ücret Tarifesinde davanın açıldığı mahkeme için öngörülen bilirkişi ücreti,
Toplamını gider avans olarak ödemesi gerekiyor. Bunların dışında kalan bir diğer iş ve işlemler için gider avansı, bu tebliğe göre 55.-(=Ellibeş) Türk Lirası olarak belirlenmektedir.
Gider avansının iadesi
Tebliğ, gider avansının kullanılmayan kısmını hükmün kesinleşmesinden sonra davacıya iadesini öngörmüştür.
“Tebliğ”, “davanın kesinleşmesi”ni tanımlamamış ama; mahkeme kararı, hukuken, denetlenmesi için kanuni başvuruma yollarının tükenmiş olmasıyla kesinleşmektedir. Kesinleşme davanın kanun yolların denetiminin yapılmasıyla ya da kanun yollarına başvuru sürelerinin başvuru yapmaksızın geçmesiyle ortaya çıkmaktadır.
Gider avansı, davacı tarafından hesap numarası bildirilmiş ise iade elektronik ortamda hesaba aktarmak suretiyle iade edilmektedir. Hesap numarası bildirilmemiş ise masrafı avanstan karşılanmak suretiyle PTT merkez ve işyerleri vasıtasıyla adreste ödemeli olarak gönderilmektedir.
Geçici hukuki koruma talebi için alınan gider avansının kullanılmayan kısmı, yatırana, verilen karardan sonra ve talep üzerine, iade ediliyor.
Dava harç ve masraflarının karşı tarafa yüklenmesi halinde….
Bu arada mahkeme kararında, davaya ilişkin tüm harç ve masraflar davalıya yüklendiği takdirde, yapılan harcamalar ve ödenmesi gereken harçlar davalı tarafından üstlenilmiş olmaktadır. Bu durumda; dava açarken yatırılan harç ve masrafların davacıya iade edilmektedir.
2011’den evvel açılan davalarda durum
Tebliğ, 1/10/2011 tarihinden önce açılmış olan ve devam eden davalarda, gider avanslarının ikmal edilmesini öngörüyor ve bu, tamamlanmış işlemleri etkilememek kaydıyla mümkün olabiliyor. Avansın ikmal ettirilmesinde de HMK’nın120/2 maddesinin esas alınması hüküm altına alınmıştır.
